Sztuczna inteligencja (AI) jest coraz bardziej obecna w naszym codziennym życiu. Z badania przeprowadzonego przez Maison & Partners i panel Ariadna wynika, że 42% Polaków korzysta już z AI. Zdecydowanie wspiera ona rozwój technologii, poprawia efektywność procesów i umożliwia rozwiązywanie skomplikowanych problemów. Jednak rosnące zastosowanie sztucznej inteligencji w praktycznie każdym aspekcie życia wywołuje również pytania o bezpieczeństwo danych osobowych i prywatność. W ninejszym artykule omówimy, w jaki sposób AI wpływa na cyberbezpieczeństwo, jakie zagrożenia niesie oraz jak skutecznie chronić swoje dane w erze sztucznej inteligencji.
Jak AI wpływa na prywatność?
Sztuczna inteligencja zbiera i przetwarza ogromne ilości danych osobowych, co sprawia, że wpływa bezpośrednio na prywatność użytkowników. Warto wiedzieć, że w chwili obecnej na rynku praktycznie nie występują urządzenia AI by Design – pozwalające przetwarzać zapytania AI bezpośrednio na urządzeniu – bez konieczności wysyłania ich do chmury obliczeniowej lub wspierania się infrastrukturą zewnętrzną. Popularne chatboty szturmem zdobywające popularność opierają się na przetwarzaniu w chmurze. Oznacza to, że wszystkie dane są wysyłane do sieci, co naraża je na wyciek lub upublicznienie. Warto również pamiętać, że przesyłając dane w ten sposób możemy narazić się na konsekwencje prawne np. związane ze złamaniem RODO. Kolejnym ważnym problemem jest Shadow AI – wykorzystywanie AI w firmach bez zgody zarządu oraz nadzoru działów IT. Jest to coraz bardziej pilący problem do rozwiązania w dzisiejszym biznesie.
Zbieranie danych w aplikacjach
AI jest obecna w mediach społecznościowych, asystentach głosowych, urządzeniach IoT i innych technologiach codziennego użytku. Przykładowo, asystenci głosowi analizują nasze zapytania, aby dostarczać trafniejsze odpowiedzi, jednocześnie gromadząc wrażliwe informacje o naszych preferencjach.
Dane zbierane przez popularne aplikacje lub usługi opisywane jako wspierane przez sztuczną inteligencję bardzo często wykorzystywane są w niezamierzony sposób. Idealnym tego przykładem jest zawarcie przez Apple ugody w związku ze złamaniem zasad prywatności w Siri. Dane przetwarzane przez Siri były sprzedawane przez Apple firmom trzecim w celach marketingowych. Jest to niezwykle istotna sprawa, ponieważ Apple od lat słynie z wysokiego poziomu bezpieczeństwa, prywatności oraz anonimizacji danych użytkowników. Sprawa z początku 2025 roku pokazuje, że nawet w przypadku firmy o tak silnej pozycji z punktu widzenia cyberbezpieczeństwa AI może być dużym zagrożeniem.
Brak przejrzystości algorytmów
Użytkownicy często nie mają świadomości, jakie dane są przetwarzane i w jakim celu. Taki brak przejrzystości może prowadzić do nadużyć i naruszeń prywatności.
Producenci rozwiązań sztucznej inteligencji tworzą bardzo rozbudowane polityki prywatności oraz wykorzystania danych. Wiąże się to z szerokim spektrum wykorzystania AI. Użytkownicy końcowi nie zawsze zdają sobie sprawę z tego, w jakim celu ich dane mogą być przetwarzane. Dla przykładu większość modeli LLM połączonych jest z popularnymi w sieci witrynami np. Wikipedią. Uczą się od nich sposobu tworzenia treści, odpowiedzi na pytania czy generowania konwersacji. Chatboty w darmowych wersjach wykorzystują również konwersacje z użytkownikami końcowymi do uczenia algorytmów odpowiedzialnych za generowanie treści.
Pozytywne i negatywne aspekty
AI pomaga w personalizacji usług i poprawie komfortu życia, ale może również prowadzić do inwazyjnego monitorowania czy nieautoryzowanego wykorzystania danych osobowych.
Chociaż AI w większości przypadków pozytywnie wpływa na rozwój technologii oraz ułatwia codzienne życie, nie wolno zapominać o ciemnej stronie sztucznej inteligencji.
Do negatywnych aspektów wykorzystania AI możemy zaliczyć głośny przypadek Clearview AI. Firma stworzyła ogromną bazę danych twarzy poprzez skanowanie zdjęć z mediów społecznościowych i innych publicznych źródeł bez zgody użytkowników. Następnie miejsce miał wyciek danych. Ujawnił on m. in,. jakie organizacje korzystają z rozwiązań Clearview AI. Sprawa zakończyła się karą o wysokości 33 milionów dolarów.
Zastosowania AI w ochronie danych
AI odgrywa kluczową rolę w przeciwdziałaniu cyberzagrożeniom i ochronie danych. Przykłady jej zastosowań obejmują:
Analiza zagrożeń
AI jest wykorzystywana do monitorowania sieci i identyfikowania potencjalnych zagrożeń na podstawie wzorców działania.
Na rynku pojawiło się mnóstwo nowoczesnych rozwiązań korzystających z uczenia maszynowego, procesorów neuronowych oraz sztucznej inteligencji. Rozwiązania takie jak Darktrace czy Vectra AI pozwalają szybko wykrywać zagrożenia bezpieczeństwa oraz potencjalne wycieki danych.
Automatyczne wykrywanie anomalii
Narzędzia oparte na AI potrafią w czasie rzeczywistym wykryć nietypowe aktywności w systemach IT, takie jak nieautoryzowane logowania czy podejrzane transfery danych.
Dzięki proaktywnemu działaniu narzędzia korzystające z technologii AI nie muszą polegać na przestarzałych sygnaturach bezpieczeństwa. Potrafią chronić przed nietypowymi atakami oraz pierwszymi udokumentowanymi iteracjami ich wykorzystania.
Zaawansowane technologie ochrony
AI wspiera szyfrowanie danych, systemy uwierzytelniania biometrycznego oraz zarządzanie uprawnieniami w organizacjach.
Przykłady narzędzi obejmują oprogramowanie do monitorowania aktywności w czasie rzeczywistym czy systemy wykorzystujące uczenie maszynowe do przewidywania ataków.
W tym miejscu warto podkreślić wszechobecność AI. Rozwiązaniem wspieranym przez sztuczną inteligencję jest m. in. program Microsoft Defender domyślnie obecny w systemie operacyjnym Windows 10 oraz Windows 11. Kluczowe rozwiązanie zabezpieczające najpopularniejsze desktopowe systemy operacyjne na świecie wykorzystuje AI do automatycznego reagowanie na incydenty.
Jak chronić swoje dane osobowe w erze AI?
Chronienie danych osobowych w erze sztucznej inteligencji wymaga świadomości i stosowania odpowiednich praktyk. Oto kilka wskazówek:
- Ograniczenie udostępnianych informacji: Zastanów się, jakie dane udostępniasz online, i unikaj publikowania wrażliwych informacji.
- Korzystanie z ustawień prywatności: Wiele aplikacji oferuje narzędzia do zarządzania prywatnością. Poświęć chwilę na dostosowanie tych ustawień. Zdecydowanie warto ograniczyć ilość przekazywanych danych osobowych i wzmocnić prywatność. Tego typu rozwiązania dostępne są w każdej popularnej usłudze dostępnej w Unii Europejskiej.
- Unikanie phishingu wspieranego przez AI: Zwracaj uwagę na podejrzane wiadomości i linki. AI może generować bardzo realistyczne fałszywe e-maile czy strony internetowe.
- Bezpieczne połączenia: Korzystaj z sieci VPN, szyfrowanych połączeń i zaufanych sieci Wi-Fi. Zapamiętaj! Nie korzystaj z publicznych sieci Wi-Fi ułatwiających infiltrację ruchu sieciowego. W dobie taniego internetu mobilnego wykorzystuj hotspot osobisty ze swojego urządzenia mobilnego.
Największe zagrożenia związane z wykorzystaniem AI przez cyberprzestępców
Cyberprzestępcy coraz częściej wykorzystują AI do realizacji swoich działań. Oto niektóre z najpoważniejszych zagrożeń:
- Automatyzacja ataków phishingowych: AI pozwala generować spersonalizowane wiadomości phishingowe, co zwiększa szanse powodzenia ataków.
- Tworzenie deepfake’ów: Manipulacje wizualne i dźwiękowe są wykorzystywane w oszustwach finansowych, politycznych i wielu innych.
- Manipulowanie danymi osobowymi: Algorytmy AI mogą być używane do śledzenia i profilowania użytkowników w celach niezgodnych z prawem.
Do popularnych aktualnie zagrożeń związanych z wykorzystaniem AI można zaliczyć m. in. boty na LinkedIn wysyłające wiadomości phishingowe z ofertami pracy. Podszywając się pod rekrutera cyberprzestępcy zbierają cenne informacje o „potencjalnym pracowniku” po wypełnieniu przez niego rozbudowanego formularza aplikacji o posadę.
Przykłady rzeczywistych incydentów wskazanych w powyższej części artykułu obrazują, jak groźne może być wykorzystanie AI przez cyberprzestępców.
Najlepsze praktyki ochrony danych w dobie AI
Dla firm
Zaawansowane systemy AI
Wdrożenie technologii wspierających ochronę danych, takich jak systemy analizy zagrożeń czy narzędzia szyfrujące.
Działy IT powinny zainteresować się nowoczesnymi metodami zabezpieczeń przez atakami cybernetycznymi, a także prowadzić ciągłe szkolenia z zakresu cyberbezpieczeństwa. Przestępcy doskonale wiedzą, że najsłabszym ogniwem każdego systemu jest jego użytkownik, a ataki bazujące na AI do złudzenia przypominają realne sytuacje.
Do nowoczesnych systemów zabezpieczeń bazujących na AI i chroniących przed zagrożeniami sztucznej inteligencji zaliczamy: Darktrace, CrowdStrike Falcon, Vade Secure, SentinelOne, Azure Sentinel, Palo Alto Networks Cortex XSOAR, Tenable.io, Chack Point CloudGuard, Varonis czy Fortinet FortiAI
Regularne audyty
Aktualizacje i kontrole zabezpieczeń minimalizują ryzyko wycieku danych. Audyty powinny być przeprowadzane w sposób ciągły i regularny, a przynajmniej raz do roku powinny być wykorzystywane przez organizację zewnętrzną.
Dla indywidualnych użytkowników
Menedżery haseł
Korzystaj z narzędzi do bezpiecznego przechowywania haseł. Użytkownicy mogą skorzystać z rozwiązań ekosystemowych proponowanych przez Google, Apple czy Microsoft lub polegać na bardziej zaawansowanych produktach firm trzecich np. Bitwarden, LastPass, 1Password czy Dashlane.
Uwierzytelnianie wieloskładnikowe
Dwuetapowe logowanie znacznie utrudnia nieautoryzowany dostęp. Opcję tą powinno się aktywować w każdej usłudze, która ją oferuje. Najlepszym pomysłem jest wykorzystanie dedykowanej aplikacji 2FA/MFA z kluczami dostępu. To rozwiązanie znacznie bezpieczniejsze od kodów SMS, które mogą zostać łatwo przechwycone.
Monitorowanie aktywności
Regularnie sprawdzaj swoje konta online i bądź ostrożny wobec nietypowych działań. W usługach ustaw alerty o logowaniu w nietypowych lokalizacjach.
Przyszłość cyberbezpieczeństwa z wykorzystaniem sztucznej inteligencji
W najbliższych latach możemy spodziewać się dynamicznego rozwoju AI w kontekście ochrony danych. Kluczowe trendy obejmują:
- Autonomiczne systemy reagowania: AI będzie w stanie samodzielnie neutralizować zagrożenia w czasie rzeczywistym.
- Kwantowe szyfrowanie danych: Technologie te zapewnią jeszcze większe bezpieczeństwo przetwarzania informacji.
Należy jednak pamiętać, że intensywny i gwałtowny rozwój AI wymaga również odpowiednich regulacji prawnych i etycznych, aby zminimalizować ryzyko nadużyć. Niestety podobnie jak w przypadku innych nowinek technologicznych w chwili obecnej prawo nie nadąża za rozwojem AI, a większość aktów prawnych jest dopiero przygotowywanych.
Podsumowanie
AI może być zarówno potężnym narzędziem ochrony, jak i źródłem zagrożeń dla danych osobowych. Kluczem do skutecznej ochrony w erze sztucznej inteligencji jest edukacja, świadome korzystanie z technologii oraz stosowanie najlepszych praktyk w zakresie cyberbezpieczeństwa. Przy odpowiednim podejściu AI będzie sprzymierzeńcem w walce o bezpieczeństwo cyfrowe.
