Wypalenie zawodowe w IT: Dlaczego to rosnący problem i jak firmy mu przeciwdziałają?

W ostatnich latach top tematem do dyskusji stało się wypalenie zawodowe. Temat znany od dawna, jednak od niedawna – zdawać by się mogło – zdobył na popularności. Dlaczego w takim razie zaczął nas wszystkich tak interesować? 

Ze względu na powagę problemu…

Wypalenie zawodowe dotyka wielu branż, zwłaszcza tych, które cechuje szybkie tempo zmian, wysokie wymagania oraz stały nacisk na produktywność. Sektor IT, będący jednym z najbardziej dynamicznych obszarów gospodarki, jest szczególnie narażony na to zjawisko. Dodatkowo, rosnąca popularność AI zmienia sposób pracy i zwiększa presję na specjalistów. 

Często zadawane pytanie brzmi: co kryje się za rosnącą falą przemęczenia wśród specjalistów IT i jakie kroki mogą podjąć pracodawcy oraz pracownicy, by przeciwdziałać temu zjawisku? 

Zacznijmy pod początku

Zjawisko wypalenia zawodowego (z ang. burnout syndrome) zostało po raz pierwszy opisane w 1974 roku przez amerykańskiego psychiatrę Herberta Freudenbergera. Obserwując wolontariuszy pracujących w ośrodku dla osób uzależnionych, zauważył on, że stopniowo tracili oni energię i zaangażowanie w wykonywane zadania. W tym samym czasie psycholog Christina Maslach badała emocje towarzyszące kontaktom zawodowym z ludźmi. Jej badania wykazały, że długotrwały stres w pracy z ludźmi może prowadzić do wyczerpania emocjonalnego. 

IT – paradoks wysokiej satysfakcji i wysokiego stresu

Jak rozpoznać zjawisko wypalenia u osób, które na pierwszy rzut oka wydają się najmniej narażone na długotrwałą pracę z ludźmi? Współczesna definicja wypalenia zawodowego skupia się na reakcji pracownika na długotrwały stres w pracy, którego główną przyczyną jest nadmiar obowiązków, brak wsparcia ze strony przełożonych oraz mało wspierająca atmosfera pracy, co prowadzi do pogorszenia kondycji psychicznej i fizycznej. Tej definicji już znacznie bliżej do branży IT, która często kojarzy się z innowacjami, wyzwaniami intelektualnymi, a także dobrymi zarobkami. Należy również pamiętać, że praca ta bywa nieprzewidywalna i wymagająca, a środowisko organizacyjne zmienia się w błyskawicznym tempie. Zadania często wymagają pełnej koncentracji przez długie godziny, a nagła eskalacja problemów technicznych, presja związana z terminami czy oczekiwania klientów – zarówno wewnętrznych, jak i zewnętrznych – prowadzą do nadmiernego stresu.  

Przyjrzyjmy się statystykom wypalenia zawodowego w branży IT. Choć dostępnych raportów jest niewiele, a badania często obejmują małe grupy docelowe, istnieje kilka istotnych wyników, które zasługują na uwagę.

Według raportu przygotowanego przez portal TwójPsycholog.pl i Just Join IT pt. „Wypalenie zawodowe w branży IT 2022”, aż 70% pracowników IT zaznacza, że jest to problem, który dotyka ich w różnym stopniu oraz z różną częstotliwością. Co dziesiąty z badanych cierpi na depresję.

Raport „The State of Burnout in Tech 2022” również potwierdza te wyniki. Wzięło w nim udział ok. 32,6 tys. specjalistów IT. Wyniki pokazały, że u ponad 42% respondentów stwierdzono wysokie ryzyko wypalenia zawodowego, a aż 62% ankietowanych odpowiedziało, że czują się psychicznie i emocjonalnie zmęczeni.

Z kolei raport Haystack Analytics z 2021 r. pokazuje, że aż 83 proc. programistów mierzy się z problemem wypalenia zawodowego. Dane zmuszają do zastanowienia, pojawiają się pytania… 

Co rozpala wypalenie zawodowe? 

Po pierwsze, specyfika branży IT wymaga ciągłego rozwoju technologicznego. Aby być cenionym specjalistą, trzeba nieustannie aktualizować wiedzę, szkolić się i rozwijać kompetencje – zarówno techniczne, jak i miękkie. Szybkie tempo zmiany sprawia, że pracownicy czują braki kompetencyjne, co obniża ich pewność siebie. W ostatnich latach szczególne zamieszanie wywołały zmiany związane z AI, które wymuszają nowe stanowiska i wymagania. Czy jakakolwiek inna branża przechodzi aż tyle zmian co IT? 

Drugim istotnym czynnikiem jest odpowiedzialność związana z pracą. Dostarczanie projektów na czas, mimo licznych zmiennych, wymagań, rotacji w zespołach i oczekiwań biznesowych, oznacza pracę pod ciągłą presją. Wszystko to zdaje się być idealnym przepisem na wyczerpujące środowisko pracy. 

Trzecim, niemniej ważnym czynnikiem, jest sposób zarządzania zespołami IT. W idealnym scenariuszu IT byłoby motorem napędowym projektu, a nie tylko reagowało na oczekiwania biznesu. Zwykle jednak wygląda to tak, że to biznes formułuje oczekiwania, a IT stara się im sprostać najlepiej, jak potrafi. 

Jednym z głównych czynników prowadzących do wypalenia w IT jest zjawisko tzw. „ciągłej dostępności”. Praca zdalna ma wiele zalet, ale często oznacza dostępność po godzinach i w święta. Ze względu na terminy projektów często trudno jest wziąć urlop. W połączeniu z ciągłym postępem technologicznym oraz oczekiwaniami klientów, którzy zwykle wymagają wręcz natychmiastowych rezultatów, to takie „bycie na żądanie” bywa przyczyną dużego obciążenia psychicznego. 

Nie wolno też ignorować faktu, że wypaleniu zawodowemu może sprzyjać praca zdalna, która jest obecnie niezwykle popularna, szczególnie w środowisku IT. Badania wprawdzie pokazują jej pozytywny wpływ na zadowolenie pracowników, ale niewielu z nas zwraca uwagę na to, że brak interakcji z członkami zespołu sprzyja w dłuższym terminie poczuciu osamotnienia i izolacji. 

Kultura – słowo klucz 

Kultura korporacyjna to wartości, którymi kierują się pracownicy firmy. Niezależnie od tego, czy tego chcesz czy nie, każda firma ma swoją kulturę organizacyjną. To w jaki sposób wita nowego pracownika i jak go żegna – jest jej wizytówką. To jak manager dba o swojego pracownika, przekazuje zmiany i informacje personalne, pyta o feedback działań firmy, motywuje i rozwija to odzwierciedlenie polityki firmy. Kultura korporacyjna to nie tylko hasło. Dobrze prowadzona pomoże w momentach kryzysu.

81% uczestników badania Mindgram twierdzi, że nie otrzymało odpowiedniego wsparcia w ciągu ostatnich 2 lat. Jednocześnie pracownicy IT zdają sobie sprawę ze swojej roli dla organizacji w ostatnim czasie. Wiedzą, że w dobie cyfryzacji, bez ich zaangażowania firmy by nie przetrwały. 

Komunikacja  

Frustrujące dla wszystkich są obecne cięcia budżetowe i zwolnienia. Jednocześnie trudno je ograniczyć, ponieważ moment jest gospodarczo trudny dla wszystkich. Jeśli firma nie zakomunikuje o swojej sytuacji, pracownicy jej nie zrozumieją. Pracownicy potraktowani po partnersku będą mniej skłonni do krytyki czy zmiany miejsca pracy bez słowa. Brak komunikacji lub niedopowiedzenia zrodzą prywatne dyskusje w których wybrzmi wszystko to, co zostało niedopowiedziane. 

Firmy takie jak Microsoft wprowadziły regularne spotkania indywidualne, by pracownicy mogli wyrażać swoje obawy i uwagi. Spotkania odbywają się co tydzień lub co dwa tygodnie, w zależności od potrzeb zespołu. Są to nieformalne rozmowy, które koncentrują się na rozwiązywaniu bieżących problemów, omówieniu priorytetów i postępów projektów oraz zgłaszaniu obaw lub pomysłów na usprawnienia. Pracownicy mają dzięki temu przestrzeń na otwarte wyrażenie swoich opinii i sugestii dotyczących sposobu pracy lub strategii. Microsoft stosuje również Leadership Principles, który zachęca liderów do wspierania pracowników w rozwoju. Menedżerowie są szkoleni, aby zadawać otwarte pytania i aktywnie słuchać. Dodatkowo firma korzysta z platformy Microsoft Teams, aby ułatwić organizację i dokumentowanie wyników rozmów. Dzięki temu wszyscy uczestnicy mogą monitorować realizację ustaleń. Microsoft promuje kulturę otwartości i transparentności, a regularne spotkania indywidualne są kluczowym elementem tej strategii.  

Kultura feedbacku 

Regularny feedback odgrywa kluczową rolę w przeciwdziałaniu wypaleniu zawodowemu. Odpowiednio udzielana informacja zwrotna pozwala pracownikom lepiej zrozumieć oczekiwania, co zmniejsza niepewność i stres związany z wykonywaniem zadań. Ponadto umożliwia on szybkie rozpoznanie objawów przemęczenia lub frustracji, które mogą być pierwszymi sygnałami wypalenia. Daje również pracownikom poczucie, że ich wysiłki są doceniane, co sprzyja motywacji i zaangażowaniu. Dzięki rozmowom f2f pracownicy czują się bardziej wspierani przez przełożonych, co jest istotne w budowaniu zdrowej równowagi między pracą, a życiem prywatnym i zwiększa ich lojalność wobec organizacji. Feedback – wciąż niedoceniony – może być maszyną napędową w trudnych momentach.

Cisco oraz IBM dbają o regularny, dwustronny feedback, co umożliwia pracownikom wyrażanie swoich obaw i potrzeb, a także pozwala szybciej reagować na ewentualne sygnały wypalenia. Regularne, niezobowiązujące rozmowy (np. cotygodniowe check-iny) między pracownikami, a liderami zespołów są standardem. Te spotkania pozwalają omówić bieżące wyzwania, postępy i obszary do poprawy. Cisco wprowadziło również “Moments that Matter”– filozofię, że feedback powinien być udzielany w kluczowych momentach: po zakończeniu projektu, w trakcie ważnych wyzwań lub w momencie rozwoju nowych umiejętności. Dodatkowo korzystają z platformy Team Space, która umożliwia bieżące monitorowanie projektów i przesyłanie opinii w czasie rzeczywistym. 

Docenianie 

Za mało doceniamy, za mało dziękujemy (nie tylko w życiu zawodowym!). Każdy pracownik zwątpi w swoje umiejętności, jeśli nie dostanie słowa uznania. Według badania Mindgram aż 51% pracowników IT uważa, że nie są tak skuteczni, jak mogliby być, z kolei aż 33% ocenia swoją pracę jako nieskuteczną. W Amazonie stosuje się „Shout-Outs” – platformę, na której pracownicy mogą wzajemnie się doceniać za osiągnięcia, co znacznie wpływa na morale zespołów. W Salesforce pracownicy mogą wysyłać „Thanks” swoim kolegom na wewnętrznej platformie. Papierowe lub online kudo cards również spełnią tą rolę. Google ma swoje Peer Bonuses. Pozwala pracownikom zgłaszać kolegów do bonusów finansowych, gdy ci wyróżnią się w pracy. Airbnb wprowadziło nagrody związane z wartościami firmy. Pracownicy mogą nominować kolegów, którzy wcielają w życie zasady Airbnb, takie jak gościnność czy innowacyjność. Warto podkreślić, że docenianie niewiele nas kosztuje, a niesie za sobą ogromną moc. 

Rozwój 

Udostępnienie pracownikom dostępu do szkoleń i rozwoju zawodowego pozwala zredukować stres związany z ciągłym uczeniem się. Przykładem jest Salesforce, który oferuje darmowy dostęp do platform edukacyjnych dla swoich pracowników. Nawet jeśli to zbyt drogie rozwiązanie, warto organizować szkolenia w ramach wewnętrznych zasobów lub szukać materiałów wśród dostępnych obecnie np. książek, podcastów, webinarów, materiałów w sieci, itp.

Adobe oferuje pracownikom dostęp do programów mentoringowych i sesji coachingowych, dzięki czemu mogą rozwijać swoje umiejętności oraz zarządzać wyzwaniami zawodowymi przy wsparciu doświadczonych mentorów. IBM ma dedykowaną platformę „MentorPlace„, gdzie pracownicy mogą nawiązywać relacje mentoringowe zarówno wewnętrznie, jak i z mentorami z zewnątrz. Google oferuje różne formy mentoringu, w tym „mentoring odwrócony” (gdzie młodsi pracownicy uczą liderów) oraz programy tematyczne, takie jak wsparcie dla kobiet w technologii. Accenture ma kompleksowy program mentoringowy, który wspiera różnorodność i inkluzywność. Firma promuje mentoring międzykulturowy i międzybranżowy.

Popularne są również budżety szkoleniowe. Jeśli pracownik nie ma pomysłu na co je wykorzystać, z pomocą powinien przyjść manager. Każde szkolenie poza spełnieniem funkcji rozwoju pracownika, podniesie również poczucie jego własnej wartości.

Work-life balance  

Coraz więcej firm wdraża polityki sprzyjające zdrowej równowadze. Na przykład Google oferuje możliwość elastycznych godzin pracy i programów wellness, które pomagają pracownikom odpocząć i regenerować siły. Powszechniejsze staje się użycie programów do śledzenia obciążenia pracą, które mogą pomóc w równomiernym rozłożeniu zadań. Slack wprowadził wewnętrzne mechanizmy kontroli czasu pracy, aby upewnić się, że pracownicy nie są nią przeciążeni. Systemy te wspierają równomierne rozłożenie zadań, a przełożeni mogą szybciej reagować na nadmierny stres w zespołach.

W Edge One Solutions podejmowane są kroki wspierające równowagę między życiem zawodowym a prywatnym, szczególnie przez programy edukacyjne i przeciwdziałanie wypaleniu zawodowemu. Działania te obejmują m.in. szkolenia i webinary dotyczące zdrowia psychicznego, wypalenia zawodowego oraz snu czy diety. Inicjatywy te pomagają zwiększyć świadomość wśród pracowników na temat konieczności regeneracji i dbania o zdrowie.

Salesforce oraz LinkedIn oferują dni wolne na regenerację, programy wellness, zajęcia jogi i medytacji, co pozwala na odpoczynek i redukcję stresu. Tego rodzaju działania wspierają wydajność, ale również podnoszą komfort pracy na co dzień.

Netflix jest jednym z najbardziej znanych przykładów firmy, która wprowadziła nielimitowane urlopy. Firma wdrożyła politykę „freedom and responsibility„, w ramach której pracownicy mogą korzystać z takiego urlopu, pod warunkiem, że realizują swoje obowiązki. LinkedIn również wprowadził nielimitowany urlop w ramach polityki elastyczności i dbałości o work-life balance. Firma uważa, że kluczowe jest zaufanie do pracowników i ich zdolności do zarządzania swoim czasem. Bumble znana jest ze swojej innowacyjnej kultury organizacyjnej. Firma oferuje nielimitowany urlop oraz wprowadza dodatkowe „tygodnie odpoczynku” dla wszystkich pracowników w ciągu roku. 

Edukacja nt. wypalenia zawodowego 

Pora powiedzieć wprost: niewiele wiemy na temat wypalenia. Dopóki ludzie wykazujący symptomy WZ nie wiedzą z czym mają do czynienia, nie jesteśmy w stanie oszacować skali problemu. Według badania Mindgram tylko ok. 4% badanych dowiedziało się o wypaleniu zawodowym w miejscu pracy. 44% badanych uważa, że wypalenie zawodowe pojawia się po przepracowaniu wielu lat, a tylko 12% wskazało na jego pojawienie się już na początku ścieżki zawodowej. Jak walczyć w organizacji z tym zjawiskiem, jeśli nie znamy “wroga”? Tylko świadome problemu firmy podejmują przeciwdziałania temu zjawisku, inwestują w szkolenia, webinary, dyskusje, uruchamiają wsparcie psychologiczne. W Amazonie, pracownicy mają dostęp do kursów i webinariów związanych ze zdrowiem psychicznym. M.in. Deloitte oferuje swoim pracownikom bezpłatne sesje terapeutyczne oraz konsultacje psychologiczne – działania takie pomagają pracownikom IT radzić sobie z emocjonalnymi aspektami pracy. SAP prowadzi szkolenia na temat zarządzania równowagą między życiem zawodowym a prywatnym, a aby zminimalizować ryzyko wypalenia zawodowego, oferuje również sesje mindfulness oraz techniki odporności psychicznej, które pomagają pracownikom radzić sobie ze stresem. Może warto przejrzeć aktualną listę benefitów i dokonać na nowo priorytetyzacji?

Podsumowanie

Obserwując zmiany na rynku pracy IT, coraz bardziej utwierdzam się w przekonaniu, że tradycyjne metody zatrzymywania pracowników, oparte głównie na atrakcyjnym wynagrodzeniu, przestają być wystarczające. Jeśli organizacja nie zadba o swoich pracowników – nie zapewni im równowagi między życiem zawodowym a prywatnym, nie stworzy przestrzeni do rozwoju i nie zadba o kulturę pracy opartą na wzajemnym szacunku i zaufaniu – specjaliści zadbają o siebie sami, wybierając pracodawców, którzy spełnią ich oczekiwania.

Coraz częściej zauważam, że dziś dla pracowników IT liczy się nie tylko wysokość wynagrodzenia, ale także poczucie sensu w wykonywanej pracy. Chcą realizować ambitne projekty, mieć realny wpływ na organizację i rozwijać swoje umiejętności w zgodzie z aspiracjami. Jednocześnie coraz większą rolę odgrywa work-life balance – elastyczność, komfort pracy i możliwość łączenia kariery z życiem prywatnym. Firmy, które to rozumieją, nie tylko przyciągają, ale przede wszystkim zatrzymują najlepsze talenty, budując lojalne i zaangażowane zespoły.

Uważam, że każda organizacja, która potrafi odpowiedzieć na potrzeby pracowników, inwestując w ich rozwój, dobre samopoczucie i motywację, może liczyć na wysoką pozycję na rynku IT.  

Więcej o wypaleniu zawodowym możesz usłyszeć w pierwszym odcinku naszego podcastu „On TheEdge” – wystarczy kliknąć w grafikę 😉

Bibliografia: 

1. Rozwadowska, A. (2024). Wypalenie zawodowe – coraz poważniejszy problem w IT. LinkedIn. Pobrano z https://www.linkedin.com/pulse/wypalenie-zawodowe-coraz-powa%C5%BCniejszym-problemem-w-rozwadowska-/. 
2. Mindgram. (2024). Nawet 70% pracowników IT może zmagać się z wypaleniem zawodowym – dlaczego tak się dzieje? Pobrano z https://mindgram.com/pl/blog/nawet-70-pracownikow-it-moze-zmagac-sie-z-wypaleniem-zawodowym-dlaczego-tak-sie-dzieje/. 
3. Abishek, C. Amazon shout-outs: Building an employee engagement platform. Pobrano z https://abishek.ca/project/amazon-shout-outs-building-an-employee-engagement-platform/?utm_source=chatgpt.com. 
4. Salesforce. Chatter thanks. Pobrano z https://help.salesforce.com/s/articleView?id=experience.chatter_thanks.htm&type=5&utm_source=chatgpt.com. 
5. Echometer. Przewodnik: 6 wskazówek dotyczących udanych rozmów indywidualnych. Pobrano z https://echometerapp.com/pl/przewodnik-6-wskazowek-dotyczacych-udanych-rozmow-indywidualnych/?utm_source=chatgpt.com. 
6. Cisco. Building momentum, moment by moment. Pobrano z https://weare.cisco.com/c/r/weare/amazing-stories/amazing-things/building-momentum-moment-by-moment.html?utm_source=chatgpt.com. 
7. Cisco. Employee experience. Pobrano z https://www.cisco.com/c/m/en_us/about/csr/esg-hub/people/employee-experience.html?utm_source=chatgpt.com. 
8. Google. Peer bonus reference. Pobrano z https://opensource.google/documentation/reference/growing/peer-bonus/?utm_source=chatgpt.com. 
9. ClickUp. Zachęty dla pracowników. Pobrano z https://clickup.com/pl/blog/256133/zachety-dla-pracownikow?utm_source=chatgpt.com. 
10. Magazyn Rekruter. (2024). Salesforce: Darmowe szkolenia z AI i certyfikaty dla wszystkich chętnych. Pobrano z https://www.magazynrekruter.pl/salesforce-darmowe-szkolenia-z-ai-i-certyfikaty-dla-wszystkich-chetnych/?utm_source=chatgpt.com. 
11. MentorPlace. Pobrano z https://www.mentorplace.com/. 
12. Google Developers. Women Techmakers. Pobrano z https://developers.google.com/womentechmakers?hl=pl. 
13. Sprawny Staż. Różnorodność oparta na kompetencjach. Pobrano z https://sprawnystaz.pl/roznorodnosc-oparta-na-kompetencjach/. 
14. Salesforce. Employee health and wellbeing. Pobrano z https://www.salesforce.com/resources/future-of-work/employee-health-and-wellbeing/?utm_source=chatgpt.com. 
15. Nofluffjobs. Nielimitowany urlop: hit czy kit? Zalety i wady nowego trendu na rynku pracy. Pobrano z https://nofluffjobs.com/pl/log/hr-w-it/nielimitowany-urlop-hit-czy-kit-zalety-i-wady-nowego-trendu-na-rynku-pracy/. 
16. Bumble. Pobrano z https://bumble.com/pl/. 
17. SAP. (n.d.). User groups. https://www.sap.com/sea/about/user-groups.html. 
18. MamStartup. 6 startupów, które wspierają psychoterapię i zdrowie psychiczne. Pobrano z https://mamstartup.pl/6-startupow-ktore-wspieraja-psychoterapie-i-zdrowie-psychiczne/.